اوقات شرعي

    تـاریـخچــه ؛

از مامطیـر تـا بـارفــروش

 

پیـشینـه تاریخـی  بـابـل 

در تـاريـخ مـرعشی آمـده است کـه ؛ در سـال 250 هجـری قمـری بـه هنـگام جنبـش داعی کبیـر بـر ضدعامـل خلیفـه عبـاسی در تبـرستـان ؛ " مزمغـان " کـه در جنـگل‌ها و بیشـه‌زارهای مـامطیـر ( بـابـل کنـونی ) پنهـان شـده بـود ، بـه مامطیـر آمـد و از مـردم خواسـت تـا بـه داعی کبیـر بپیـوندنـد .  
اهـالی مـامطیـر نیـز درخواسـت او را قبـول کـردند .
پـس مزمغـان نامـه‌ای بـه داعی کبیـر نوشـت و از آمـادگی مـردم مامطیـر خبـر داد و از وی درخواسـت کـرد تـا حکـومـت و فـرمانـروایـی بـر منطقـهٔ " رز " را بـه او دهـد .
داعی کبیـر کـه آن زمـان در آمـل بـود ، درخواسـت او را قبـول نمـوده و بـه او فـرمان داد تـا بـه سـاریـه بـرود  و  همانجـا بمـاند تـا وی خـودش را بـه او بـرسانـد .  
مزمغـان از مامطیـر بـه ده  " نـوروز آبـاد " سـاریـه رفـت و در آنجـا بـه انتـظار داعی کبیـر نشسـت .

 

بقعــه سلـطان محمـد طاهـر  ( در روسـتـایی بـه همیـن نـام  در جـاده بـابــل  -  کیـاکـلا ) 

تـاریـخ بنـاء  _  1282 شمسی    

 

امـا در پـی قیـام داعی کبیـر ؛ عامـل خلیفـه عبـاسی بـه نـام " سلیمـان " بـا لشگـری آراستـه بـه فـرمانـدهی " قـارن " بـه سـاریـه رسیـد .
داعی کبیـر بـه " محمـد بن ابـراهیـم "  و  " محمـد بن حمـزه " پیغـام داد تـا سپـاه آمـل و  مامطیـر را بـه همـراه بیـاورند . 
پـس در پی ایـن رویـداد ؛ " قـارن " از معـرکـه جنـگ بگـریخـت و داعی کبیــر در روز عیـد قـربان بـه آمـل آمـد .
وی پـس از انجـام مراسـم عیـد قـربان بـه مـامطیـر رفـت و مـدت 13 روز در آنجـا بـه سـر بـرد .

بنـا بـه روایـت بـرخی اسنـاد تـاریخی ؛ در حـدود سـال 287 هجـری قمـری  لشکـر شکـست‌ خـوردهٔ سـامانیـان نیـز وارد مـامطیـر شد .
ایـن لشکـر متعلـق بـه " احمـد اسماعیـل سـامانـی " بـود کـه اینـک پـس از چهـل شبـانـه‌روز جنـگ بـا نـاصـرالحـق ( داعی صغیـر ) شکـست خـورده بـود و تـا مـامطیـر مجبـور بـه عقـب‌نشیـنی گـردید .

 

  مـسجـد جـامـع  بـارفــروش    _    حـدود سـال  1270 شمسی  

مسجـد جـامـع بـابــل از بنــاهـای عهـد صفـوی است ؛  بنـای اولیـه مسجــد جامـع را بـه زمـان
" مـازیـار بـن قـارن " نسبت داده انـد .                                                                         
ایـن مسجـد در دوره فتحعـلی شاه قـاجـار بـر اثـر زلـزلــه خـراب شد  و  بـه فـرمـان شـاه در سـال
1270 شمسی  بـه مبـاشرت " میـرزامحـمد شفیـع  صدراعظـم "  کـه اصـالتـاً از مـردم بنـدپـی بـود 
دوبـاره ساختـه شـد ..                                                                                               

 

همـچنیـن در تـاريـخ مـرعشی در خصـوص دوران حکـومـت سـادات مـرعشی آمـده است كـه :
" جنـگ کیـائیـان جـلالی بـا سـادات مـرعشی در نـزدیک بـارفـروش ده در کـنار رود بـاوُل اتفـاق افتـاد و قـوام الـدین مـرعشی پـس از شکست دادن سپـاه کیـائیـان جلالـی بـا فـرزنـدان خـود در اطـراف بـارفـروش ده  نـزول اجـلال نمـود "
پسـران قـوام الـدین نيـز در نـزديكی بـارفـروش ده ، سپـاه کیـائیـان جـلالی را شکـست داده و  کیـافخـرالـدین جـلال را  بـا چهـار فـرزنـدش بکشتـند .

بـابــل يـا بـارفـروش ؛  از قـديـم الایـام همـواره از لحـاظ نـظامـی و سیـاسی بسيـار مهـم بـوده است .
سیـدقـوام الـدین مـرعشی مـدتهـا در بـارفـروش ده  اقـامـت داشت و چـون در محـرم سـال 781 شمسی در همـانجـا درگـذشت ، جنـازه او  را از آنجـا بـه آمـل بـردنـد و در آن شهـر دفـن کـردند .

پـس از فتـح مـازنـدران بـدست تیمـور مغــول در سال 794 شمسی ؛  حکـومـت سادات مـرعشی بـر نـواحی مـازنـدران بـرای مـدتی کـوتـاه قطـع شد .
ولی مجـدداً پـس از مـرگ تیمـور دوبـاره سر بـرآوردنـد و بـارفـروش ده در هنـگام تقسیـم میـان حاکمـان سـادات مرعشی ، نصیـب سیـدغیـاث الـدیـن از سـادات مرعـشی گـردیـد .

 

 دورنمـای بقعــه درویـش فخـرالـدیـن حـاجـی  ( مـوزیــرج )   _   سـال  1330 شمسی    

  

بنـا بـه گفتـه ظهیـرالـدیـن مـرعشی ؛ در بـارفـروش ده ، پشتـه ای بـود بـه نـام  " ازرق دون يـا تپـه ازرق " کـه محـل عمـارت " جـلال ازرق " دهـدار بـا نفـوذ بـارفـروش بـوده است .
بـرخی روستـا هـا و آبـادی هـای امـروزی هنـوز هـم بـه نـام " جـلال ازرق " در شهـرسـتـان بـابــل بـاقـی است .

در قـدیـم بـارفـروش ده ، یک " بـُنـه دار " داشتـه است کـه بــه معنـای رئیـس بـازرگانـان و  انبـاردار کالا بـوده است .

مـلا شیخـعلی گـیلانی  در کتـاب تـاریـخ مـازنـدران  می نـويسـد :
" شخصـی بنـام آقـاسید شریـف بنـه دار بـارفـروش ده و تـوابـع آن بـوده است " از ایـن نـوشتـه اهمـیت بـازرگانـی ایـن شهــر در آن زمـان (  آغـاز قـرن یـازدهـم ) كامـلاً هـويـدا ست .
تـا زمـان صفـویــه نیـز نـام این شهـر همچـنان بـارفـروش ده  بـوده است  .

 

 چهـار راه شهـداء  بـارفــروش   _   1307 شمسی  

ایـن چهـار راه در دوران پهلـوی اول  و  حتی پیشـتر از آن در عهـد قـاجاریـه نیـز  شهـداء
نـامیـده می شد .                                                                      
گفتـه می شود ؛ ایـن محـل مـدفـن و مقبـره یکی از سـادات بـوده است کـه بـه دستـور
رضـاشـاه تخـریـب گـردید ...                                                                            

 

بـابـل بـعنـوان مرکـز تجـاری بـویـژه در دوره صفـوی از رونـق ، آبـادی ، وسعـت و گـستردگی زيـادی برخـوردار  شد .

شـاه عبـاس اول در سـال 1021 شمسی بــه گیـلان و  مـازنـدران  سفـر کـرد و  از آب و هـوا و صفـای مـازنـدران خـوشش آمـد و در محلی بنـام " طاهـان " از ساحل دریـای مازنـدران نـزدیک ساری ، بنـای شهـری را طرح افکـند و در آنجـا عمـارات عـالیـه ساخـت و نـام آن را " فـرح آبـاد " گـذاشت .
همچـنین در شهـر بـارفـروش ؛ عمـارات دلکـش و بـاغـات دلگـشا ایجـاد نمـود کـه از جملـه آنهـا عمـارت " بحـر اِرم " بـوده است .
وی سپس فـرمـان داد تـا بـاغ اِرم  را در قسمت جنـوبـی ايـن شهــر بنــا کـنند .

شـاه عبـاس دوم نيـز در سـال 1064 شمسی بـه مـازنـدران آمـد و از بـارفـروش دیـدن کـرد .

 

 ویـرانـه های عمـارت شـاه عبـاسی ( در جزیـره بحـر اِرم )   _   دوران صفـویــه

ایـن عمـارت در میـان دریـاچـه دزدکـچـال قـرار داشت  و  در زمـان قـاجـاریـه از بیـن رفـت
و بجـای آن ، عمـارت همـایـونی بنـا شـد ...                                                       

  

در دوران زنـدیـه ، بـابــل مرکـز مازنـدران بـوده و  آغـا محمـدخـان قـاجـار وقـتی  دیـد کـه مـردم بـارفـروش از خـانـدان زنـدیــه جـانبـداری می‌کـننـد ،  سـاری را مـرکـز مـازنـدران اعـلام کـرد .

امـروزه پـس از شهـرستـان ساری کـه مرکـز استـان است ، بـابــل مهـم‌تـریـن و پـُرجمعـیت‌تـریـن شهـر استـان محسـوب می شـود .

 

   ستـون سنـگی  سبـزه میـدان بـابــل    _    1310 شمسی

ستـون ایـن میـدان در عصـر رضـاشـاه پهلـوی در تقلیـدی نـاشیـانــه از ستـون آبلیـسک
میـدان کنکـورد پـاریـس  سـاختـه شـد .                                                
در عهـد پهلــوی دوم  ایـن ستـون از وسـط سبـزه مـیـدان بـرداشتـه شـد و  بـه جـای آن
چهـار شیـر سنـگی در چهـارسوی میـدان نصـب گـردیـد .                                      

 

بـابـل در زمـان فتحـعلی شاه قـاجـار اهمـیت قابـل تـوجهی پیـدا کـرد و بعنـوان یكی از شهـرهای مهـم ، همـواره صحنــه ‌زد و خـوردهـای سیـاسی و تـاریخی بـوده است .

بـابـل  پيـش از انقـلاب روسیـه ، يكـی از مـراكــز بـازرگـانـی شمــال كـشـور و  محـل واردات كـالاهـای خـارجی  و  همچنـين مـركـز خريـد محصـولات طبيـعی و مصنـوعی دهـات و شهـرهـای اطـراف محسـوب می‌گـرديـد و بـه هميـن لحـاظ  " بـارفـروش " نـاميـده می شد .

بـابـل همـچـنين از طریـق بنـدر مشهـدسر ( بـابلـسر )  بـا کشور روسیـه ارتبـاط تجـاری داشت و بـه یکی از مـراکـز مهـم بـازرگانی استـان تبـدیـل شده بـود .

 

 سـاخـت خیـابـان شـاهپــور ( مـدرس فـعلی )  بـابـل   _    سـال  1309 شمسی

ایـن خیـابـان ؛ از نظمیــه قـدیـم ( شهـربـانـی ) بـه طـرف سبـزه میـدان کشیـده شـده است .
اکنـون ساختمـان های شهـرداری ( گنـجینـه )   و  شهـربـانی و ... در آن واقـع است ...           

 

از جملـه وصـف‌هـای جالـب تـوجهی کـه در قـرن گذشتـه از بـارفـروش شـده ، در " سفـرنامـهٔ استـرآبـاد و مازنـدران و گیـلان "  تـألیـف میـرزا ابـراهیـم نـامـی است کـه از سـال 1276 تـا  1277 هجـری نوشتـه شـده است .

بـه گفتـه میـرزا ابـراهیـم ؛ شهـر بـارفـروش در آنـزمـان 35 محلـه داشتـه است .
او اسامـی آنهـا را هـم نـوشتـه  و  از آن جملـه " یهـود محلـه " بـوده است کـه پنجـاه خانـوار در آن سکـونـت داشتـه‌اند و یکصـد تـومـان مالیـات می‌داده‌انـد .
ایـن یهــودی ها از هـر ولایـت چنـد خانـوار آمـده بـودند و  شـایـد سیصــد سـال بـیشتـر است کـه در بـارفـروش ساکـن می‌بـاشنـد .
دو بـاب تـورات‌خـانـه ( کنیسـه ) و  یـک بـاب مکتـب‌خـانـه نیـز دارنـد .

 

 اجتمـاع گـروهی از  ارامنـه مقیـم بـابـل  در میـدان ایستـگاه   _    1293 شمسی

در تصـویـر ساختمـان اداره پُسـت و تلگـراف و تلفـن قـدیـم  هـم دیـده می شـود . 
نفـر سـوم  ایستـاده از راسـت ؛  بـاریـس تـوشیفـسکی ( تلگـرافـچی بـارفــروش )           

 

میـرزا ابـراهیـم  از " شکـرسـاز خـانـه دولتـی " هـم کـه از مسکـو آورده‌انـد و  هشـت سـال است در آنجـا بـرقـرار شـده است ، سخـن می‌رانـد .
یک مَـن قنـد را در بـازار " یـازده قـران " می‌فـروخـتـند ؛  شکـر سـرخ تحـویـل کارخـانـه هـم هـر بیسـت مَـن بـه قیمـت پنـج تـومـان است .

میـرزا ابـراهیـم ؛ از دریـاچـهٔ بـابـل و  عمـارت وسـط آن چنیـن می‌گـویـد : 
آب ایـن مـُردابچـه بـه توسـط آق رود از شاخـهٔ رود بـابـل است و  بـه مصـرف زراعـت هـم می‌رسـد .
چنـد نـوع ماهـی در آن بـه عمـل می‌آیـد کـه بـه اصطـلاح اهـل بـارفــروش ؛
" طـلاجی - چـکاب - تیـل خُـس - اِسْپـک " نـامیـده می‌شـوند .

بـه گفتهٔ میـرزا ابـراهیـم ؛ در بـارفـروش و مشهـدسـر و پـازوار ... کتـان بسیـار است و  پـنبـه و نیشکـر و رنـگ و حنـا و بـاقـلا هـم عمـل می‌آیـد و  از کـوکـنار تـریـاک هـم می‌گیـرند و بـه طهـران می‌بـرنـد و یـک مـن شیـرهٔ تـریــاک را بـه  ده تـومـان می‌فـروشنـد .

 

 دریـاچــه بحــر اِرم  ( جـزیــره دزدکـچــال )    _     1272 شمسی

 

نـاصـرالـديـن شـاه نیـز دو بـار و بـه فـاصلـه ده سـال بـه شهـر بـارفـروش سفـر کـرده بـود . 
در سفـرنـامـه نـاصــرالـدیـن شـاه قـاجـار  بـه سـال 1282 هجـری قمـری  چـنيـن آمـده است : 
" … از بلـوک پـازوار مـرد و زن بسیـاری بـه استقبـال موکـب همـایـونی آمـدند ؛ 
عبــاس‌قلـی‌خـان بـا رعـایـای کلـه‌ بسـت کـه خـانــهٔ اوسـت ، بــه اینجـا آمـده   و در کـنار جـاده ایستـاده است . 
ایـن کلـه‌بسـت از دهـات معتبـره آن سـامـان است .

رانـدیـم تـا رسیـدیـم بـه ده امیـرکـلا  کـه در دسـت شیــخ‌ الاسـلام بـارفــروش است . 
عجـب ده معتبـر بـزرگی است ؛ بـه قـدر نیـم‌فرسنـگ طـول ده بـود !  خانـه‌های سفـالی خـوب خـوش‌اسلـوب ، مسـاجـد و حمـام‌هـای مرغـوب داشـت ؛ 
تکیـهٔ آجـری خـوش‌طـرح عـالی در آنجـا دیـدم خیلـی ممتـاز …

از امیـرکـلا گـذشتـه ، بـه بنـدرکـلا رسیـدیـم . 
پـس از آن حمـزه‌کـلا ، ده  میـرزا اسمعیـل  بـرادر  میـرزا شکـرالله  بـود ؛ 
ایـن ده نیـز از دهـات معتبـره بـود ، خـوب دهی است .
پـس از حمـزه‌کـلا ، بـه ابتـدای بـارفـروش رسیـدیـم . 
خانـه‌های سفـالی خـوش ‌وضـع ، درخـت‌های نـارنـج بسیـار ، کـوچـه‌ها خـوب بـود ولی سنـگ‌فـرش نبـود ... " 

 

 مقبـره شیـخ طبـرسی  ( روستـای شیـخ کِلی )   _    حـدود سـال  1340 شمسی

 

جمعـیـت زیـادی از مسلمـان ، یهــودی ، ارمنـی و  تجـار ایــرانـی و  بـاکـویـی و  روسـی بـه استقبـال آمـده بودنـد ... ( ایـن امـر می رسـاند کـه بـارفـروش در آن هنـگام از مراکـز مهـم بـازرگانی شمـال ایـران بـوده است و بـازرگانـان روس و بـاکـویی بـرای تجـارت در آنجـا مقیـم بـوده اند )

خانلــرخـان ؛ پسـر علیقلـی‌خـان بـرادر آقـا محمـد شـاه مـرحـوم هـم پیــاده در میـان مستقبلـین ایستـاده ؛ مـردی بسیـار پیـر و بلنـدبـالا ، ریـش درازی داشت مـورد نـوازش و تفـقد ملـوکانـه قـرار دادیـم و بـه رعـایـت پیـری ، امـر فـرمـودیـم  سـوار شـود .  
قهـار قلـی‌خـان ؛ پسـرش حـاکـم بـارفــروش است ، حـاضـر خـدمـت و  پیــاده  جلـو اسب می‌رفـت .

 

 میــدان ایستـگاه  شـشم بـهمــن  ( 17 شهـریـور فـعلی )   _    1325 شمسی

 

پيـش از نـاهـار ، علمـاء بـه ايـن مـوجـب بـه ديـدن آمـدند ؛  حـاجی اشـرفی ، مـلامحمـد شفيـع ، مـلاحمــزه  لالـه آبـادی ، مـلامحمـد اميـن  بـارفـروشی ، شيـخ يـوسـف بـارفـروشی ، شيــخ محمـد شيــخ الاسـلام اميــر کـلايـی ، مـلامحمـدحسن بنـدپـی ، مـلاميـرزا محمـد منجـم بـاشی و ...

ساعـت سـه بـه غـروب مـانـده بـه عـزم دیــدار بـا عـلمـاء ؛  ابـتــدا بــه خـانــه حـاجی اشـرفـی رفتيـم .
عمـارت خـوبی و حوضخـانـه خـوش و مصفـا دارد ؛ بـا حـاجی در تـالار نشستـه صحبـت بسيـار داشتـه ایـم .
از آنجـا بـه قصـد دیـدن  آقـا سيـد ربيـع بـه سمـت مدرسـه صـدر رفـتيـم .
محـل عبـور از بـازار طـولانی تـاريکی بـود کـه سقفـش از چوب شيـروانی پـوش ساختـه انـد ؛ بـه هـزار زحمـت از بــازار گـذشتــه و  بـه کـوچـه ای افتـادیـم کـه  سنـگ فـرش نبـود .
در فصـل زمستـان و بـاران ، کـوچـه ها بسيـار گِـل می شـود .
مـدرسـه ای بـود بـه نظــرم آمـد بسيـار عـالـی ، از بنــاهـای " ميـرزا شفيــع " صـدر اعظـم خـاقـان مـرحـوم ؛  مـدرسـه آبـاد بـود و دايـر و  طلبـه نشيـن ...
درخـت نـارنـج بسيـار داشت .

 

 مـدرسـه علمیــه صــدر  بـابــل  (  مـدرسـه  خـاتـم الانـبیــاء  )    

ایـن مـدرسـه در محلـه پنـج شنبـه بـازار قـدیـم ، از یـادگارهای میـرزا محمـد شفیـع بنـدپی
صـدر اعظـم فـتحعـلی شـاه قـاجـار بـوده است                                             
تـاریـخ بنــای آن حـدود سـال 1181 شمسی بـوده  و  بـه جـای ایـن عمـارت و حجـره هـای آن
پـس از انقـلاب سـاختمـان جـدیـدی بنـا شده است  و  بـه نـام " مـدرسـه خـاتـم الانـبیــاء "
تغـییـر نـام داده است ..                                                                                       

 

همـه جـا از کـنار شهــر رانـدیـم تـا رسیـدیـم بـه اردوگـاه ؛  محـل نــزول اردو ، نـزدیک بحـر اِرم بـود ؛ واقـع در چمـن ..! هـوا بسیـار گـرم شـده بـود بـه طـوری کـه سبـب اذیـت می‌شـد …
مـرد و زن بـارفـروش بـه زبـان بـارفـروشی دعـا و ثنـا می‌نمـودند .

هـوای چـادر حـرارت داشت و گفتـند :  کـنار بحـر اِرم  هـوایـش خـوب است ؛  چـون مسافـت نـزدیـک بـود ، پیـاده رفـتیـم …

بحـر اِرم ؛ از عمـارت شاه عبـاس است و  آن دریـاچـه‌ای است دایـره مـاننـد ...!
دور ايـن جـزيـره مـُردابـی است کـه عـرض آن بـايـد هـزار قـدم زيـادتـر بـاشد ؛
در وسـط آن ، اشجـار سـرو  و  مـرکـبات کاشتـه انـد .
ميـان ايـن مـُرداب علـف های بيخـود زيـاد روئيـده و نيلـوفـر هـم دارد .

کـوه دمـاونـد و بعضـی کـوه‌های دیگـر در بـرابـر پیـدا بـودند ؛ اینجـا هـوا گـرم بـود
انـدکی بـاران آمـد و هـوا تخفیـفی یافـت …

 

 پُـل چـوبـی  بحــر اِرم  بـابــل   _    1270 شمسی     

ایـن پُـل بـه دستـور شـاه عبـاس صفـوی احــداث گـردیـد  و  تنهـا معبـر جـزیــره بـه شهـر بـود .
مصـالـح 29 پـایــه آن  از سنـگ و آهـک و  معبـر آن  از تختـه بـود ؛                                               
آثـاری از ایـن پُـل  تـا اواخـر دوره قـاجـار وجـود داشت ...                                                                    

 

کارخـانـه قنـدسـازی و سفیـدکـردن شکـر هـم در حـوالـی دریـاچــه بـود . 
( چـون شکــر مـازنــدران بـه شکـر سُـرخ معــروف بـوده است ، ظـاهـراً بـه همـین دلیـل شکــر را سفیـد می کـرده اند . 
شکـر سفـید از قـرن ششـم هجـری در مازنـدران بـه دست می‌آمـد . 
در زمـان مـرداویـج بـن علی از آل بـاوند ، بـه فـرمان او در بـرخی نقـاط طبـرستـان نیشکـر کاشتنـد و بـرای تولیـد قنـد و شکـر بـه کارخانـه بـارفـروش می آوردنـد ...!  
البتـه سیـاحان دیگـر هـم از کارخانـهٔ شکـر سفیـدکنی بـارفـروش سخـن گفتـه‌اند -  نـگارنـده ) 

در نـزدیکی ایـن کارخـانـه ، بـه عـرض دریـاچـه ، پـُلی تختـه‌پــوش ساختـه‌انـد ؛  ولـی جـزیـره در وسـط دریـاچـه  واقـع است . 
پـایـه‌های زیـر پـُل آجـری است ؛ تختـه‌های پـُل کهنـه و پـوسیـده است و بـایـد عـوض شـود .

آب دریـاچـه از بـس علـف بیهـوده و نیلـوفــر روییـده ، هیـچ پیـدا نیسـت ؛ بـایـد دریـاچـه را پـاک نمـود . 
آمـد و شـد بـس صعـوبتـی داشت .
ملـک ‌آرای مـرحـوم ، در وسـط جزیـره کـلاه‌ فـرنگی خـوش‌ وضعـی ساختـه کـه حـال یکسـره خـراب است ؛ بـایـد دوبـاره ساختـه شـود .

وسـط مـُرداب سمـت غـربی آن ، پنـج شش پـايـه از آجـر بـالا آمـده است ؛ ظاهـراً  آنجـا شـکار گاه مـرغ آبـی بـوده است کـه شاه عبـاس در آنجـا جلـوس می کـرده  و  شـکار مـرغ آبـی می نمـود .

 

 عمـارت همـایـونـی  عهـد نـاصـری  در دریـاچــه بحــر اِرم    _    دهــه  1240 شمسی     

ایـن عمـارت بعـدها تخـریـب گـردید  و  بـه جـای آن کاخ شـاهپـور در عصـر رضـاشـاه بنـا شـد .

 

نـاصـرالـديـن شاه بـرای عمـران و آبـادی بـارفـروش ، اوامــر مـؤکـدی صـادر کـرد کـه بـه موضـع اجـرا گذاشتـه شد .

اعتمـادالسلطنـه در خاطـراتـش می نـويسـد :
از سنـه 1282 قمـری کـه مـوکـب مسعــود خسـروانــه نـاصــری  بـه مـازنــدران تشـريـف فـرمـای شده بـود تـا سنـه 1292 کـه مجـدداً تشريـف فـرمـا شـدند ، ده سـال تمـام گـذشتــه  و  بــازار هـای تـاريـک بـا سقــف کـوتــاه ، مبـدل بـه بـازارچـه های خـوب و کاروانسـراها  آبـاد گـرديده انـد .
کـوچـه ها تمـامـاً سنگ فـرش و عمـارت بحـر اِرم کـه جـز خـرابـه نبـود ، اینـک مرمـت و بـازسـازی شـده است ...

 

میـدان مجـسمــه قـدیـم  ( میـدان ولایـت کنـونـی )   _    سـال  1320 شمسی

سـاختمــان بانـک ملـی مـرکــزی  و  اداره مخــابـرات بـابـل در تصـویــر دیـده می شـود .

 

نخستیـن عـکاسی از  بـابـل

بـه هنـگام سفـر نـاصـرالـدیـن‌ شاه قـاجـار بـه بـابـل ، عـکاس ویـژهٔ وی  کـه از سـال 1300 قمـری در سفـرها همـراه شاه بـود ، از شهـر بـابـل عـکاسی کـرد .
ایـن عـکاس عبـدالله قـاجـار ، نـوهٔ فتحعـلی‌شاه قـاجـار بـود کـه  فـن عـکاسی را در اتـریـش آمـوختـه بـود و  چنـد عکـس از " بحـر اِرم "  و  " سبـزه میــدان " گـرفـت .
عکـس‌های وی ؛ کهـن‌تـریـن عکـس‌های گرفتـه شـده از شهـر بـابـل بـشمـار  مـی‌آینـد و بـه احتمـال زیـاد ، وی نخـستیـن فــردی است کـه از شهـر بـابـل عـکاسی کـرده است .

 

 دورنمـای  شهـر بـارفــروش  از طـرف جنـوب شـرقـی    _    سـال  1244 شمسی     

در ایـن عکـس کـه توسط عـکاس مخصـوص نـاصـرالـدیـن شـاه گـرفتـه شـده است ؛ 
بقعـه امـامـزاده قـاسـم آستـانـه  نیـز دیـده می شـود .                                                

 

در ذیـحجـهٔ سـال 1278 قمـری ،  مسعـود میـرزا " ظـل‌السلـطان " فـرزنـد ارشـد نـاصـرالـدیـن‌ شاه قـاجـار بـه حکـومـت مـازنــدران منصـوب گـردیـد .
 وی در " بلـوک گـردشی " چنـدین سفـر  بـه بـارفـروش آمـد ؛ 
او بـا وزیـرانـش در یکـی از ایـن سفـرهـا کـه بـه بـارفــروش داشـت ؛ در خـانـهٔ  " قهـارقلی‌خـان " مشهـور بـه " عمـو اقـلی " کـه عمـوی فتحعـلی‌شـاه بـود ، ساکـن ‌شـدند .

مسعـود میـرزا  والی مـازنـدران دربـارهٔ خاطـرات خـود در بـارفـروش می‌نـویسد :
" سفـری بـه بـارفـروش کـه سفـر اول بـاشد ، کـردیـم .  
بنظـر می رسد شهـر دوم مـازنـدران ، بـارفـروش است . ایـن اسمـی است بـا مسمـی ...!

کـالاهـایـی کـه از داخلــهٔ ایـران بـه خـارج ایـران مـی‌رود ؛  از خـط مـازنـــدران و سـاری کـه خـارج می‌شـود ، از حـاجی طـرخان و غیـره ... در اینجـا رد و بـدل و خریـد و فـروش می‌شـود .

در ایـن شهـر ؛  از داغستـانـی و اهـل شیــروان و اهـل آذربـایجـان و عـراقـی و ارمنـی و ترکمـان و غیـره ، همـه گـروهی هستـند .
یـک کمپـانی روسی هـم هست بـرای تـرویـج تجـارت و ...

در خانـهٔ قهـارقـلی‌خـان ، عمـو اقـلی منـزل کـردیـم .  عمـو اقـلی چهـار دِه در نـزدیـک بـارفـروش داشت بـه ایـن اسـامـی :
النگـه ، رودبـار ، دینـه‌سر و شیـرسوار
او مـا را در ایـن چهـار دِه خـود مهمـان کـرد ؛ یـک مرتبـه هـم مـا را بـرای شـکار بـه جـُرگـه بـرد .

در ایـن توقـف بـارفـروش ؛ چنـدین مرتبـه هـم بـرای شـکار بـه جـزیــره بحـر اِرم رفتیـم .
جمعیـت شهـری هـم زن و مـرد بسیـار در سر پـُـل ، مقـابـل کارخـانــهٔ قنـادی جمـع شـده بـودند .
نـاوها و کـرجی‌های روی دریـاچـه را در محـل از سـاق‌های درخـت‌های کلفـت جنگـل ؛ بـا وجـودی کـه علـم هنـدسه نـدارند ، در کمـال خـوبی و پـاکیـزگـی و بی‌خطـری درسـت می‌کننـد .  خیلی‌خیلی ایـن نـاوهـا تعـریـف دارنـد .

 

نمـایـی از  پُـل چـوبـی بحــر اِرم  ( محلــه دزدکـچـال  بـابـل )   _    عهــد نـاصــری

 

در سفـرنامـه دوران مظفـر شاه قـاجـار ( سـال 1316 قمـری )  آمـده است :
از مشهـدسر تـا شهـر بـارفـروش ( بـابـل ) در مـازنـدران ، قريـب سه فـرسخ راه است کـه بنـدرگـاه مـازنــدران است و  تمـام مـال الـتجـاره روسيـه از آن راه بـه مـازنـدران و از آنجـا بـه شهـرهای ديگـر مـی رود .
سابقـاً در عهـد صفـويـه ايـن راه شوسـه بـوده يعنـی تمـام راه بـاتـلاق و جنـگل بـود و بـه حکـم شاه عبـاس بـزرگ صفـوی آن راه را ساختـه اند و  قـافلـه ایجـاد نمـوده اند . 

همچنیـن درحکومـت ميـرزا عبـدالله خـان سـردار امجـد ؛ چنـد بـاب کارخـانـه در وسـط بـارفـروش ( بـابـل ) بـرای بيـرون آوردن پـنبـه از غـوزه ساختـه انـد کـه از ماشيـن بخـار است و سوخـت ايـن ماشيـن ها از خـود غـوزه است کـه بسيـار متعـفن می بـاشد و صـدمـه بسيـار بـه مـردم وارد می آيـد . 

می گـوینـد :  سابقـاً تـرکمـانـان و اهـالی انـزلـی نفـط سیـاه ( نفـت ) را از راه دريـا بـه مشهـدسر می آوردنـد و اهـالی بـارفـروش می خـريدنـد .
امسـال تجـار بـارفـروش همـدست شـده و ايـن تجـارت را کـه خـريـدنـش عـام بـود ، مخصـوص خـود قـرار دادنـد و بـه هـر قيمـت کـه خواهنـد می فـروشنـد و بـرای اهـالی مـازنـدران سخـت شـده است .

 

 کارخـانــه روغـن کشـی و صـابـون پـزی  بـابــل    _    سـال  1310 شمسی     

ایـن کارخـانــه در سه راه چیـت سازی بـابـل واقـع بـوده و  اکنـون کامـلاً تخـریـب گـردیـده است .

 

در زمـستــان سـال 1322 قمـری بـرابـر بـا سـال 1282 شمسی ؛ در تمــام خـاک مـازنـدران چنـديـن شبـانـه روز بـاران بـاريـد ؛ بعـد از آن 72 ساعـت بـرف بـاريـد کـه عبـور و مـرور مسـدود شـد و  آنچـه پـای گرفـت متجـاوز از دو زرع بـود .
در تمـام بـلاد راه عبـور غيـر ممکـن شـد !  روغـن تبـريـزی بيسـت قَـران و هـم زغـال تبـريـزی يـک قـران شـد ...
اغلبـی از پـُلها خـراب شـد ؛ مـال و مـواشی بسيـار تلـف شـدند ؛ می گـوينـد کسی چنيـن بـرفـی در مـازنـدران نـديـده است .

در بـارفــروش ؛ بـه مـاه رجـب 1323 قمــری ميـرزا حسـن تـاجـر بـاد کـوبــه ای ، اولیـن مــدرسـه ملّـی را ايجـاد کـرده  و  چنـد مـاه است کـه ميـرزا محمـدخـان اعـظام السلطنـه سـردار ، در بـارفـروش ايجـاد مدرسـه ملّيـه نمـوده و اسمـش را " اعـظاميـه " گـذاشـت .

 

 افـتتـاحیـه دبـستـان ملّـی بـارفــروش ( ایـران و  روس )   _    سـال  1291 شمسی     

مـدرسـه ملـی بـارفـروش بـا حمـایـت مـالی دولـت روسیـه در محلـه مسجـد جـامـع بـارفـروش
  بنیـان نهـاده شـد و  در سـال 1295 شمسی  نیـز تـعطیـل گـردیـد .                                       
آقـاسیـد نـورالـدیـن عـراقـی بعـد از اختـلافـی کـه بـا سـرپـرستـان مـدرسـه اعـظامیـه پیـدا کـرد
خـود مـدرسـه ای ملـی بـه نـام " وطـن  یـا  نـوریـه " بنیـان نهـاد ...                                       

 

رضــاقلـی‌ خـان هـدایــت ؛  نـویسنــدهٔ کـتـاب‌هـای روضــةالـصفــای نـاصــری و  مجمـع‌الـفصحـاء ... پـس از فـوت پـدرش در سـال 1218 قمـری ، بـهمـراه مـادرش بـه بـارفـروش ( بـابـل کنـونـی ) آمـد .
چـرا کـه خـویشـاونـدان مـادرش اهـل پــازوار بـارفــروش بـودنـد و در ایـن شهـر می‌زیـستـه انـد .
او در دوران کـودکـی‌اش بـه مـدت 8 سـال در بـارفــروش زنـدگـی کـرد .
وی در کتـاب مجمـع‌الـفصحـاء دربـارهٔ بـارفـروش می‌نـویسـد : 
" بـارفــروش شهـری آبـاد اسـت و  چـون اطـرافــش جنـگل اسـت ، بـُـرج و بـارو  بـرنمی‌تـابـد و  مشتمـل اسـت بـر مسـاجــد و عمــارات و مـدارس و دکـاکیــن و سـراهـا و بیــوتـات ... "

همـچنــین  غـلامحسيـن افضـل‌الملــک در سفــرنـامــه مـازنــدران کـه در سـال 1331 قمـری  آن را نـگاشتـه است ؛ وصـف حـالی دارد از مشـاهـده های خـود از بـارفـروش کـه مـربـوط بـه زمـان احمـد شـاه قـاجـار است :
" شهـری ديـدم خـوش وضـع و خـوش طـرز ؛ کـوچــه‌هـای وسيـع و  معبــرهـای پـُرعـرض کـه اگـر از دو طـرف کالسکــه هـا بـه هـم بـرسنــد ، تصــادم بـه هـم وارد نيـآورنـد .
تمـام کـوچـه‌هـا سنـگفـرش محکـم ،  بسيـار ظـريـف بـا سنگـهـای کـوچـک بـه طـوری اراضـی را بـه نـظافـت و   ظـرافـت فـرش کـرده‌انـد کـه در تهـران هـم بـه ايـن خـوبـی نتـوانستـه‌انـد سنـگفـرش کننـد . 

شهـر بـارفـروش در نهـايـت خـوبـی سـاختـه شـده است ؛  کـوچـه‌های وسيـع بسيـار تميـز ، درب خـانـه‌ها غـالبـاً تميـز و ديـوارها از آجـر بـالا رفتـه است . 
در بـازار همـه چيـز فــراوان ، بــازارهـا و خـانــه‌هـا در کمــال نـظافـت و  ظـرافـت است . 
تجـاری بسيـار معتبــر دارد ؛  از ارامنـه و يهــود ، تجـارت و کسـب و عـايـداتشـان خـوب است ...

 

 ضلـع جنـوب شـرقـی  پــارک ولـیعهــد ( شهیـد شکـری )   _    سـال  1340 شمسی

ایـن پـارک زیبـا ، در میـان دو محلـه بحـر اِرم شـرقـی و بحـر اِرم غـربـی واقـع شده است .
امـروزه بـا بـازسـازی های انجـام شـده ، بخـشی از زیبـایـی های آن از بیـن رفتـه است .

 

بـارفـروش در جنبـش مشروطـه هـم بسیـار فعـال بـود و  شـرح آن نیـز در کتـاب " تـاریـخ مـازنـدران مهجـوری " بـه تفصـیل آمـده است .
پیـش از جنـگ جهـانی اول ، بیشتـر روستـاییـان و  کسبـه مـازنـدران در نتیجـه بـازرگانـی مستقیـم بـا روسیــه ثـروتمنـد شده بودنـد و  مشهـدسر ؛ بنـدرگـاه کـالاهـا  و  بـارفـروش ؛ مـرکـز بـازرگانـی مـازنـدران بـود !
ولـی ایـن وضـع پـس از انقـلاب کــبیر در روسیـه تغیــیر کـرد .

از زمـان رضـاشـاه پهلـوی تـأسیس بنـا‌هـایی کـه متـأثـر از معمـاری اروپـا بـود ، محلـه‌هـای قـدیمی شهـر را بسیـار تغـییـر داد  و  ارتبــاط ایـن محلــه‌ هـا را بـا فضـاهـای جـدیـد شهـری کامـلاً قطـع نمـود .
از جملــه ایـن بنـاهـا مـی‌تـوان بـه :
سـاختمـان شهـرداری قـدیـم ، شهـربـانـی سـابـق ، دبیـرسـتـان قـدیـم شاهپـور ، کـاخ شاهپـور  و نیـز  اداره پـُست و تلگـراف و تلفـن ... اشـاره کـرد .

در سـال 1310 شمسی دریـاچـه  ایـن شهـر کـه بـه بـاتـلاق تبـديـل شده بـود ، خشک و همـوار گـردیـد .
اکنـون قسمـت شـرقـی دریـاچـه قـدیـم ، زمیـن ورزش شهـر بـابـل است و در قسمـت غـربـی خـانـه های مسکـونـی بنــا شده است .

 

 سـاختمـان قـدیمـی اداره پُسـت و تلگــراف و تلفـن  بـابــل   _   سـال  1330 شمسی     

ایـن بنـاء در سـال 1313 شمسی تـأسیـس شـد  و  در سـال 1313 شمسی کامـلاً تخـریـب گـردیـد .

 

بـه نقـل از کتـاب " تـاریــخ زمیـن‌ لـرزه هـای ایـران " در سـال 1187 خـورشیـدی ؛ زمیـن‌لـرزهٔ شـدیدی در خطـه مـازنـدران و  از جملـه در بـارفـروش رخ داد کـه بـه گفتـه‌ای یـک مـاه و بـه نقـلی دیگـر تـا سـه سـال بـه درازا کشیـد .
ایـن زمیـن‌لــرزه موجـب خـرابی شهـرها و آبـادی‌هـای بسیـاری شـد .
ادعـا می‌شـود کـه تـا سه سـال بطـور پیـاپی در ایـن منطقـه زمیـن‌لـرزه هایـی روی می‌داد و پـس از آن نیـز گاهی زمیـن‌لـرزه های دیگـری بـوقـوع پیـوست .

در سـال نـوشتـن کـتـاب ؛ یعنـی حـدود ســال 1220 هجـری شمسی  زمیـن لـرزه سخـتی مسجـد جامـع بـابـل را ویـران کـرد و در سـال 1314 شمسی  زمیـن‌لـرزه دیگـری نیـز شهـر بـابــل را لـرزانـد و  آسیـب فـراوانـی بـه شهـر و هـم بـرخی از مسـاجـد آن رسـانيـد .
بـر اثـر وقــوع ایـن زمیـن‌لـرزه ،  شـورشـی در شهـر بـابـل رخ داد کـه منجـر بـه مـداخلـه ارتـش شـد .

 

 مـسجـد مـولانـا ( راننـدگان )  بـابـل    _    حـدود سـال  1340 شمسی     

ایـن مسجـد از یـادگارهـای " حـاج سیـد حسـن مـولانـا " از تجـار بنـام بـارفــروش است    
کـه در خیـابـان چـراغ بـرق قـدیـم ، در نـزدیکـی مقبـره " سیـده بی بی آسیـه خـاتـون "    
در ضلـع شمـالی میـدان ایستـگاه ( شـشم بهمـن ) بنـاء گـردیـد ...                                        

 

در ساعـت 4 بـامـداد 11 تیــرمـاه  سـال 1336 شمسی ؛  زمیـن‌ لــرزهٔ شدیـدی روی داد کـه مـرکـز آن بنـدپـی بـابـل بـود .
ایـن زمیـن‌لـرزه سـراسـر مـازنـدران را بـه لـرزه در آورد .

در بـابـل ، بــازاریـان و کارمنـدان تـا چنـد روز کار خـود را رهـا کـرده ، بـه صحـرا رفتنـد و چـادر زدنـد .
روزنـامـهٔ " اعتـراف " چـاپ بابـل ؛ در شمـارهٔ نهـم خود در روز 26 تیـر مـاه 1336  از ایـن زمیـن‌ لـرزه در بـابـل و  پیــرامـون آن خبـر داد کـه افـزون بــر خسـارات و خـرابی‌هـا ، تلفـات جـانی هـم داشتـه است .
بنـابـرایـن گـزارش ؛ تلفـات ایـن زمیـن‌ لــرزه در روستـای سنـگ‌چـال بنـدپـی و  تـوابـع آن 133 کشتـه و 260 زخمـی بـوده است .
در پـی ایـن زمیـن‌ لــرزه ؛ کمـک‌ هـای مـردمـی و دولـتی بسیــاری بـه بخـش  بنـدپـی بـابـل فـرستـاده شـد .

" محمـدصــادق  شفیـع‌ زاده "  بــازرگـان نیکــوکـار بـابلـی کـه بـا تجـارت‌ خـانـهٔ شـوروی در ارتبــاط بـود ؛  بـا تـوجـه بـه الگــویـی کـه در آن کشـور بــه اصطـلاح سوسیـالیستـی وجـود داشـت ، بـرای نخستـین بـار در ایـران ، اقـدام بـه چـاپ کـالابـرگ " کـوپـن " نمـود تـا ایـن کمـک‌های مـردمی بـه طـور صحیـح و عـادلانـه میـان زلـزلـه‌زدگان تـوزیـع شـود .

 

 ارسـال کمکهـای دولـتی و مـردمی بـرای  زلـزلـه زدگـان بنـدپـی  _   11 تیـر مـاه  1336 شمسی

 

رضـاشـاه پهلـوی در سـال 1307 در سفـری بـه بـارفـروش ( بـابـل ) مـی‌آیـد .
نيمـا يـوشيـج سـراینـده‌ نـامـدار و نـو پـرداز پـارسی کـه آن زمـان در شهـر بـابـل زنـدگـی می‌کـرده ، در تـاریـخ 25 مهـر مـاه 1307 شمسی گـزارشی از ایـن سفـر در " سفـرنـامـه‌ بـارفـروش " خـود می‌نـویسـد :

از چنـد روز بـه ایـنطـرف ، خبـر ورود مهمـان مشهـوری در شهـر شیـوع داشت ؛ از صحـرای تـراکمـه بـازگشـت می‌کـرد ؛  بـه اسـب‌دوانـی رفتـه بـود .
دیــروز قبـل از ظهـر بـه اینجـا رسیـد ؛  بـرای اسـتقبـال ، از دیشـب تهیـه دیـده شـده بـود .
دعـوت می‌کـردند و اسـم می‌نـوشتنـد .
 از صبـح زود صـدای طـبلشـان مـرا از خـواب بیــدار کـرد ؛  آژان‌ هـا را در میــدان جمـع کـرده بـودنـد .
پیـش‌ آهنـگ‌ها را همگـی شمـردنـد ؛ بـه اضـافـه‌ 16 پیـشآهنـگ کـه از شـاهی ( قـائـمشهـر کنـونـی ) آمـده بـودند ، عـده‌شـان بـه 50 نفـر می‌رسیـد .
آن‌هـا را در معیـت شـاگـردهـای مـدرسـه‌ بـه استقبـال مـوکـب فـرستـادنـد .
رؤسـای ادارات هـم از جلـوتـر رفتـه بـودنـد ؛
کنـار شهـر در نـاحیـه‌ای کـه بـه " چهـارشنبـه‌ پیـش " مشهـور است ، سـاکـت و  آرام ، دسـت بـه سینـه زدنـد و ایستـادنـد .
ولـی شـاگـردهـا ؛  آن‌هـا دیگـر سـاکـت نبـودنـد ، بیــرق بـه دسـت داشتـند و سرود می‌خـوانـدند .
بعــد از شـاگـردهـا ، تجـار و  از عقـب آن‌هـا هـم اصنــاف مختلـف یعنـی تمـام قبـادارهـای بـارفـروشی ...!
چـون آنهـا تمـام می‌شـدند ، مخلـوط بـه دنبـالـه‌ آن‌هـا  ازدحـام تمـاشـاچی‌هـا بـود ، یـک عـده فقـرای ژولیـده کـه  آن‌هـا هـم کـلاه پهلـوی داشتـند .

  

دانـش‌آمـوزان پیشـآهنـگ درکنـار پُـل تـاریخـی " محمـدحسـن‌خـان "  _  دوره‌ رضـاشـاه پهلـوی

در عکـس منـاره‌هـایـی در دو سـوی پُـل وجـود دارنـد کـه امـروزه دیگـر تخـریـب شـده‌انـد ...

 

مهمـان جـدیـدالـورود ؛ بـه واسطـه‌ وقــار و شکـوه مقـام سلـطنتـش ، مجـزا و پیـش چشـم بـود و تمـام چشـم‌ها بـه او نـگاه می‌کـرد .
وقتـی کـه ایـن میهمـان در مقـابـل ایـن جمعیـت انبـوه رسیـد ، پیـاده شـد .
در بیـن همـهمـه و کـف‌ زدن‌هـا و سـرودهـا کـه آن همـه می‌خـواسـت تـرتیـب منظـم بـه خـود بـدهـد ، ممکـن نبـود .

مـستقیـماً از آنجـا سـوار شـد و بـه بـاغ شـاهپــور رفـت .
ایـن بــاغ را بـه تـازگـی بـرای ولـیعهــد خـریــداری کـرده‌انـد و  تـا شهـر چنــدان فـاصلـه‌ای نـدارد و آن طـرف رودخـانـه‌ بـابـل اتفـاق افتـاده است . ( کـاخ شـاهپــور  هـم‌ اکنـون در مـکان دانشـگاه علــوم پـزشکـی بـابــل قـرار دارد  و  کتـابخـانــه‌ مـرکـزی دانشـگاه است ) ... 

 

 قصـر شـاهپـور  ( سـاختـه شـده در عصـر رضـاشـاه )   _    سـال  1303 شمسی     

ایـن قصـر در بـاغ معـروف کـوسیـس تئـو فیـلاکتـوس یـونـانـی (  تـاجــر بـارفـروش  ) بنــاء گـردید .
   ایـن بـاغ در واقـع همـان جـزیـره ای است کـه در میـان دریـاچـه بحـر اِرم  واقـع بـود و بعـدهـا     
در دهــه 1300 شمسـی بـه فــرمـان پهلـوی اول ، خشـک و بـه تـدریــج مسکـونـی گـردیـد و  
سپـس کاخ شـاهپــور را در آن بنـاء نهـادنـد .                                                                                 
امـروزه ایـن مـکان ، بـه دانشـگاه علـوم پـزشکـی بـابـل  اختـصاص یـافتـه است ...               

 

ایـن روزهـا  بـرای بـارفـروشی‌هـا خیلـی تـازگـی داشـت .
هـر چنـد شـاه هـر سـالـه نـواحی وطنـش را دیـدار می‌کنـد ولی بـارفـروشی‌ها دیـرتـر از طهـرانـی‌ها از تمـاشـا سیـر می‌شـونـد ...!

بـرخـی از رجـال شهـر می‌خـواهنـد بـه آستــان ملـوکانــه عـریضـه بـدهنـد کـه اسـم بـارفـروش را بـردارنـد و  اسـم " شـاهپـور " بـر روی شهـر بگـذارنـد .
نـه مـدرسـه و خیــابـان ؛ بلکــه همـه‌ چیـز عـن‌قـریـب مـی‌رود  همیـن اسـم را بـه خـود بگیــرد .

از چنـدی بـه ایـنطـرف می‌خـواهنـد در حـوالی " سبـزه‌ میـدان " مـریـض‌خـانـه‌ای بـه اسـم " شـاهپـور " تـأسیـس کننـد ( بیمـارسـتان شهـید یحیـی نـژاد کنـونـی ) 
پـایـه‌های آن سـاختـه شـده است ؛ از اعلـیحضـرت درخـواست کـردنـد تـا اولیـن سنـگ‌ بنـای آن‌ را بـه دست خـود روی بنـا بگـذارد .
ولـی بعـد یـک بیـل نقـره سـاختنـد و  دستـه کـوتـاه آن را از روبـان‌هـای کـوچـک سـه‌رنـگ لفـافـه کـردند و بـه " تیمـورتـاش " دادنـد و  بعـد اعلیـحضـرت آن را بـه دسـت گـرفـت .
مقـداری خـاک بـرداشت و بـه اطـراف ریخـت و گفـت : « از اینجـا شـروع کنیـد »  و بعـد بیـل را بـه دست رئیـس معـارف ( آمـوزش و پـرورش کنـونـی ) داد ...!

 

 مـراسـم کلنـگ زنـی اولیـن مـریـض خـانـه بـارفـروش ( شـاهپــور )  _   سـال 1307 شمسی

ایـن مـریضخـانـه کـه پـس از انقـلاب بـه " بیمـارستـان شهیـد یحیـی نـژاد " تغـییـر نـام داد ،
   بـه دسـت رضـاشـاه پهلـوی در 25 مهـر مـاه 1307  کلنـگ زده شـد .                                 
در عکـس ؛  رضـاشـاه بیلچـه ای در دست دارد و  ولـیعهـد نیـز در کنـار اوست  و  پـس از او
تیمــورتـاش  دیــده می شـود ...                                                                              

 

طـرح‌ ریـزی مـریـض خـانــه کـه ایـن همـه بـا شـوق اهـالـی شـروع می‌شـد ، چهـار ساعـت بعـدازظهـر انجـام گـرفـت .
عـده‌ بسیـاری از اهـالـی حـاضـر بـودنـد و بـه ضمیمـه‌ آن‌هـا ، عـده‌ معـدودی از شـاگـرد‌هـای شـش هفـت سـالـه‌ مـدرسه‌ نسـوان ( دختـران ) مـوهایـشان را بـا  روبـان بستـه بـودنـد و در حـاشیـه‌ روبـان نـوشتـه شـده بـود :
« زنـده‌بـاد اعلـیحضـرت » 
شـاه پـرسیـد : « این دختـرهـا کـه‌ها هستنـد؟ »
گفتنـد : « شـاگـردهای مـدرسـه »
دست بـه چـانـه یکـی از آن‌هـا زد و گفـت : « درس هـم می‌خـواننـد؟ »
جـواب دادنـد : « الفبــا را بلـد شـده‌اند » 
بعـد تقـاضـا کـردند ایـن اطفـال سـرود بخـواننـد و  شـاه تقـاضـای آن‌هـا را قبـول کـرد ؛ خـود شـاه دسـت زد و  دیگــران هـم دسـت زدنـد ،  سـرود خـوانــدنـد و هلـهلــه کـردنـد .

کـوچـه‌ها مملـو از تمـاشـاچی بـود ، ولـی نـه از روی پشـت بـام ؛  بعـد از آن ، شـاه سوار شـد و رفـت ...

 

 پیـش آهنـگان مـدرسـه بُنــات ( شـاهـدخــت )  در مـراسـم کلنـگ زنـی  مـریضـخـانـه شـاهپــور

دختـرکان هفـت سـالـه مـدرسه بـابـل ، در ایـن مـراسم بـا اهـداء شـاخـه گل و خـوانـدن سـرود
  رضـاشـاه را در پـایــه ریــزی بنــای مـریضخـانــه شـاهپــور ( بیمـارستــان شهـید یحیـی نـژاد )   
بـه تـاریـخ  25 مهـر مـاه 1307 شمسی همـراهـی نمـودنـد .                                               

 

نيمـا يـوشيــج در سفـرنـامـه‌ بـارفـروش خـود در تـاریـخ 26 مهـر مـاه سـال 1307 در گـزارشـی از گـردش روزانــه اش در " پنـج‌شنبـه‌ بــازار " بـابـل ، ایـن گـونــه می‌نـویسـد :  
( خـانـه نیمـا در بـابــل در محلـه‌ اجـابـُن بـوده  و  آنچـنان کـه از نـوشتـه‌اش بـر می‌آیـد ، زیـاد در پنـج‌شنبـه‌ بـازار  می‌گشتـه است ... ) 

" ... پـس از ورود بـه بـارفـروش ، بـرای اينـکـه خـود را مشغــول داشتـه بـاشـم بــه پنـج شنبـه بـازار رفتـم ؛ ايـن رسـم را خيلـی دوسـت دارم .   
صبـح زود بـه هميـن قصـد از خـواب بيـدار شـدم ...

محـل بــازار در آستـانــه است ؛  ميـدان آستـانــه  ميـدان سبـز وسيعـی است کـه سابقـاً قبـرستـان بـوده  و حـال در آن تغيـيراتی داده شـده است بـه نحـوی کـه حـُزن انگيـزی خـود را گـم کـرده است .

غيـر از ايـن هـم بـارفـروشـی هـا ،  بــازارهـای ديگـری دارنـد کــه در هــر روز از روزهـای هفتـه کـه شـروع می شـود ، اسـم همـان روز را بـه خـود می گيـرد !  از جملـه : بـازار یکشنـبه و چهـارشنـبه ...  و بعـلاوه يـک بـازار ديگـر هـم هسـت کـه در نيـم فـرسخی شهـر در اميـرکـلا دايـر می شـود .

اينجـا پـُرجمعيـت مثـل اجتمـاع تمـام دهـاتی هـاست و بنـا بـر ايـن معتبــرتـر از همـه بـازارهـا !

در ظاهـر جـز خـريــد و فــروش چيـزی نيسـت  ولـی بـرای شاعــر و نـويسنـده  شـايـان اهميـت است ؛ شاعـر در هيـاهـوی مـردم  و  از همهمـه اسـرار انگيـز آنهـا ،  معـرفـت هـای نـاقـص و عجیـب خـود را تـکمیـل می‌کنـد ؛ خطـوطـی را می‌خـوانــد کـه دیگـران از خـوانــدنشـان عـاجـزنـد و  الـفبـای آن را بــه کسی درس نـداده‌انـد !
و  ایـن بیشتـر در روح و سیمـای مـردم است ...

 

 نمـایـی از  پنـج شنبـه بـازار قـدیـم  ( محلـه حصیـر فـروشـان )   بـابــل        

ایـن عکـس مـربـوط بـه سالهـای 1299 تـا 1329 شمسی است کـه تـوسط  " لارنـس لاکهـارت"
  گـرفتـه شـده است .                                                                                                
لارنـس لاکهـارت ؛ مـورخ ، محقـق و ایـران شنـاس انگلیسی است کـه از سـال 1302 شمسی
  بـه مـدت 30 سال بـه طـور مـرتـب بـه ایـران رفـت و آمـد داشتـه است ...                                        

 

در بـابــل  شـایـد حیـاط هیـچ خـانـه‌ ای خـالی از درختــان مـرکـبات نبـاشـد ؛
در ایـن شهـر دو طـرف هـر خیـابـان را درخـت‌های نـارنـج پـوشـانده است .

اگـر از عطـر دل انگـیـز درختـان متنـوع بـاغ‌هـای اطـراف شهـر بگـذریـم ؛ همـان درختـانـی کـه در خـانــه‌هـا و خیــابـان‌هـاست ، بـرای عطـرآگـین کـردن هـوای بـابـل کافـی است .

نیمـا یـوشیـج در سـال 1307 شمسی  در سفـرنـامـه‌اش بـه ایـن موضـوع اشاره‌ می‌کـند کـه :
" بـارفـروش ( بـابــل ) بـه عقیـده مـن ، عـروس شهـرهاست ...  ولی عـیب آن ایـن است کـه آن را  بـَد زیـور می‌بنـدنـد ...!
بـارفـروش شهــر نیسـت ؛ دیــوان شعــری است بـا یـک عنـوان شـاعـرانـه !
بــارها میـل داشتـم یـک شهـر شاعـرانـه بـرای شعـرهـایـم بیـابـم ؛
ایـن است آن شهـر رؤیـایـی و دلخـواه مـن ... " 

 

 سـاختمـان بـلـدیــه ( شهــرداری ) بـابــل  در یـک روز بـرفـی   _    سـال  1330 شمسی     

ایـن بنـاء تـوسط مهـندس " آرتـم سردراُف ارمـنی " درسـال 1330 شمسی سـاختـه شـده است ؛
اکنـون ایـن سـاختمـان بـه گنـجینـه ( مـوزه ) بـابـل اختصـاص یـافتـه است ...                                          

                                                      

  

 

 

ادامــه مطـلـب . . . !